Adipocyty spełniają istotne funkcje w ciele człowieka. Niemniej jednak, ich nadmierny rozrost może prowadzić do szeregów problemów zdrowotnych. Dlaczego? Ekstra adipocyty mogą prowadzić do zaburzeń przemiany materii, nadciśnienia tętniczego, czy również miażdżycy. Z tego powodu kluczowe jest, aby zrozumieć genezę otyłości i znaleźć skuteczne metody jej zwalczania, które pomogą poprawić stan zdrowia.
Otyłość – jak ją zdefiniować i jakie są metody jej diagnozowania? Kluczowe pytanie to kiedy możemy mówić o problemie otyłości? Zgodnie ze Światową Organizacją Zdrowia WHO, otyłość diagnozowana jest u tych osób, które mają współczynnik BMI powyżej 30 kg/m². Przy tym można wyróżnić kilka stopni otyłości. W zależności od wartości wskaźnika BMI, stopnie otyłości dzielą się na trzy główne kategorie:
- otyłość I stopnia: 30-34,9 kg/m²;
- otyłość II stopnia: 35-39,9 kg/m²;
- otyłość III stopnia (inaczej otyłość olbrzymia): powyżej 40 kg/m².
Warto jednak pamiętać, że wskaźnik BMI nie uwzględnia ilości tkanki tłuszczowej w organizmie. Może być on więc wysoki również u osób, które mają budowę ciała opartą na masie mięśniowej, a nie otyłości. Dlatego w profilaktyce i terapii otyłości wykonuje się dodatkowo pomiar tkanki tłuszczowej za pomocą bioimpedancji elektrycznej (BIA). Metoda ta polega na analizie składu ciała, zakładając, że różne tkanki w różnym stopniu przewodzą prąd.
Ponadto BIA pozwala na ocenę zawartości tkanki tłuszczowej trzewnej (czyli wisceralnej). Jeżeli jej ilość jest zbyt duża, diagnozowana jest otyłość brzuszna, która jest jednym z najważniejszych czynników ryzyka chorób cywilizacyjnych.
Otyłość występuje w różnych rodzajach – otyłość u kobiet różni się od otyłości u mężczyzn. Kluczowe znaczenie ma miejsce, gdzie adipocyty są gromadzone. Nadmiar kilogramów rozłożonych w inny sposób może wywołać różne konsekwencje zdrowotne. Dlatego dwie osoby mające taką samą masę ciała, ale cierpiące na otyłość różnego typu, będą miały inne czynniki ryzyka. U osób dorosłych najczęściej wyróżnia się otyłość brzuszną i otyłość udowo-pośladkową.
Otyłość brzuszna, zwana inaczej otyłością trzewną, androidalną, typu jabłko, męską, wisceralną lub centralną, jest najbardziej niebezpiecznym rodzajem otyłości. Zwykle dotyka ona mężczyzn, ale może występować również u kobiet. Jej charakterystycznym objawem jest gromadzenie tkanki tłuszczowej na brzuchu, karku i ramionach. W wyniku tego dochodzi do otłuszczenia narządów wewnętrznych. Adipocyty zlokalizowane w tych miejscach są szczególnie aktywne metabolicznie. Oznacza to, że zachodzą w nich liczne procesy prowadzące do uwolnienia wolnych kwasów tłuszczowych i czynników zapalnych przyczyniających się do powstania miażdżycy. Jest to jeden z typowych objawów zespołu metabolicznego.
Otyłość gynoidalna, pośladkowo-udowa, typu gruszka, żeńska. Adipocyty gromadzą się głównie w okolicach pośladków i ud i są nieco mniej aktywne metabolicznie niż wisceralne adipocyty. Jednak również to zwiększa ryzyko chorób serca i układu ruchu. Otyłość tego typu jest częściej spotykana u kobiet, ale należy pamiętać, że wbrew nazwom oba typy otyłości mogą występować u każdej z płci.
Aby rozróżnić otyłość gynoidalną od otyłości brzusznej, oblicza się współczynnik WHR (ang. waist to hip ratio). W tym celu dzieli się obwód talii przez obwód bioder (wszystkie wymiary powinny być podane w cm). Jeżeli wynik jest równy lub większy niż 0,85 u kobiet lub 0,9 u mężczyzn, to jest to wskaźnik otyłości brzusznej.